Sześćdziesięcioletnia „Podróż” Liliany Porter

Z rozwijającą się stale międzynarodową karierą , która rozpoczęła się w połowie lat 60. XX wieku, kiedy to wraz z Luisem Camnitzerem i José Guillermo Castillo stworzyła New York Graphic Workshop , całkowicie redefiniując technikę grafiki, Liliana Porter (Buenos Aires, 1941) zdaje się podbić wszystkie sfery świata sztuki. Miała jednak nierozstrzygnięty problem z krajem: zaprezentować sześć dekad twórczości na wystawie retrospektywnej , która poruszałaby się niczym wahadło między wczoraj a dziś. Cel ten osiągnęła dzięki wystawie „Travesía” , swojej drugiej wystawie w muzeum Malba .

Jego pierwsza wizyta w tym muzeum miała miejsce w 2013 roku z wystawą „The Man with the Axe and Other Short Situations” . Stworzył monumentalną instalację , w której drobny człowiek niszczy wszystko na swojej drodze, nawet to, co niewyobrażalne, jednocześnie rozważając możliwość kolekcjonowania, czyszczenia, rozlewania i budowania. Ta sama praca została później wystawiona na Biennale w Wenecji w 2017 roku , wydarzeniu, które pozwoliło ludziom z całego świata zrozumieć, jak Porter potrafi urzekać poprzez ekspresję, która zaczyna się w skali mikro, a kończy w skali makro.

Odnosząc się do ogromnego wyzwania, jakim jest zaplanowanie retrospektywy tak produktywnego i aktualnego artysty, Porter mówi: „Biorąc pod uwagę, że nie mieszkam w Argentynie od 1964 roku, jestem bardzo podekscytowany tą wyjątkową okazją, aby moja twórczość została tu zrozumiana z szerszej perspektywy . Tytuł, podobnie jak wybór prac kuratorowanych przez Agustína Péreza Rubio, pozwala na wielowątkowe odczytania i interpretacje wykraczające poza porządek chronologiczny, co uważam za wielki sukces”.

Odnosząc się do swoich wczesnych lat, wyjaśnia, że po wejściu na nowojorski rynek artystyczny odkrył nowe możliwości poszerzenia pojęcia grafiki warsztatowej . „Dzięki NYGW zacząłem myśleć w kategoriach koncepcji, a nie tylko techniki, i zdałem sobie sprawę, że pomysł tworzenia zgniecionego papieru i sam proces zgniatania, łączenia ilustracji z faktami, wydał mi się magiczny. Od tamtej pory w mojej twórczości zawsze pojawiała się możliwość połączenia obrazu z rzeczywistością , a granicy z tym, co wirtualne – temat, którego, jak się wydaje, jeszcze nie wyczerpałem”.

Powiedział to podczas otwarcia, nawiązując do instalacji „Arruga”, którą stworzył w 1969 r. dla NYGW w Caracas i Santiago de Chile i którą Pérez Rubio uznał za ważną na rozpoczęcie wystawy, ponieważ jest to „partycypacyjna instalacja, która wprowadza możliwość przejęcia kontroli nad przestrzenią i oderwania się od białego sześcianu”, gdzie można wziąć kartkę papieru, zwinąć ją w kulkę i wyrzucić.

W tym pierwszym pokoju trudno nie zastanawiać się, jaka była młoda Liliana w porównaniu z artystką, którą jest dzisiaj. „ Wciąż jestem taka sama . Na początku, kiedy zaczęliśmy współpracę z Luisem i Guillermo, czuliśmy więź z pewnymi myślami i ideałami, zgodnymi z czasami, w których żyliśmy. I choć z biegiem lat pojawiają się nowe troski i zainteresowania, istota pozostaje ta sama”.

Są też rzeczy mniej oczywiste, a jednak wciąż są to działania, które wykonuje na co dzień, jak na przykład rysowanie . „Na wystawie nie ma zbyt wielu małych rysunków, które ostatnio często robię w notatnikach Rivadavia, które przywożę z Argentyny, kiedy tam przyjeżdżam. To tradycje, które nigdy nie giną ”.

Dzieła Portera pełne są maleńkich postaci wykonujących prozaiczne, a zarazem ogromne zadania, wynikające z ich rozmiarów, takie jak szycie, malowanie, kolekcjonowanie, naprawianie i wkład w coś, co wykracza poza nieuchronną możliwość zniszczenia, jakie świat na nie rzuca. Postacie pojawiają się również jako reprezentacje utopii lub idealizacji , antagonistyczne odniesienia społeczno-polityczne do kapitalizmu lub komunizmu, takie jak Myszka Miki, Che Guevara czy Mao, prezentowane jako pamiątki. Obrazy te są zniekształcone przez komercjalizację i obsesję na punkcie pamiątek.

Zaangażowanie polityczne artystki zawsze było w centrum uwagi i jest obecne w Travesíi zarówno w sposób bezpośredni, jak i subtelny, z pracami z różnych epok, ale z powtarzającymi się znakami, elementami i insygniami. „ Interesują mnie pamiątki, gdzie rzeczy są trywializowane, przekształcane, a jednocześnie nabierają różnych znaczeń w zależności od odbiorcy” – twierdzi.

Porter wykorzystuje historyczny motyw martwej natury i tworzy sceny, w których te obiekty, będące częścią zbiorowej pamięci i życia osobistego, współistnieją, przekształcając je w społeczne lustro. „I zobaczmy, gdzie widzimy swoje odbicie” – zastanawia się Perez Rubio.

Połączenie między etapami, seriami i momentami niczym wielka pajęczyna przywodzi na myśl jedną z instalacji wystawy , gdzie drobna kobieta w czerwonej sukience tworzy gigantyczną sieć z wełny w tym samym kolorze, powoli, lecz nieubłaganie przejmującą otaczającą przestrzeń. Na korytarzu muzeum drobny mężczyzna maluje krzesło, w innym pomieszczeniu kobieta pielęgnuje ogród z potłuczonych naczyń, a ostatnia zamiata długą linię niebieskiego pigmentu.

Wracając do początku, w jednym z pierwszych pomieszczeń , tyka drewniany zegar, którego wskazówki nieruchomieją, a cyfry są rozmyte . To nie lada znak, zważywszy na to, że czas jest kluczowym czynnikiem, który porusza się naprzód i zatrzymuje, tworząc subtelne napięcia, które wywołują te rozproszone momenty.

Jak płynie czas w twórczości Portera? W tym kontekście trudno zignorować jego zainteresowanie literaturą Jorge Luisa Borgesa . „Interesuje mnie, jak podchodzi do tematu i opisuje sytuacje, w których wkraczamy w narrację i nagle komentujemy gramatykę, stawiając nas na granicy między rzeczywistością a fikcją . To mnie fascynuje”.

Docierając do celu tej długiej podróży , natrafiamy na ciemną salę z fotelami kinowymi . Chwila pauzy i ciszy uwydatnia inny aspekt twórczości Portera, który rozwija od 1999 roku – aspekt obejmujący wideo, muzykę i pracę zespołową . Na ekranie wyświetlanych jest osiem filmów, które nakręcił z Aną Tiscornią i Sylvią Meyer, wzmacniając głosy otaczające jego twórczość.

„Zacząłem rozważać ten format po tym, jak kupiłem w Chinatown małą lalkę Pinokia, która po nakręceniu wydawała się uderzać w kotły. Kiedy kończyła grać, zapadała cisza, która wydawała mi się fantastyczna, ale której nie potrafiłem odtworzyć. Można ją było wytłumaczyć jedynie hałasem, który poprzedzał. Zainspirowało mnie to do nakręcenia filmu i odkryłem, że są rzeczy, które budziły we mnie sprzeczność , na przykład fakt, że lalki były tak małe, że na ekranie wyglądały gigantycznie. Dopiero potem zrozumiałem, że umysł rozumie ich prawdziwy rozmiar, niezależnie od sposobu, w jaki są prezentowane, albo znaczenie muzyki, która pozwala dostrzec inne rzeczy. Od tego czasu nakręciliśmy we trójkę wiele filmów i sztuk teatralnych”.

Ta wystawa kryje w sobie sprzeczność między siłą a kruchością, władzą a poddaniem się przed dziełami, jakby widz rozumiał, że ma moc zmiany sytuacji, a jednak nigdy nie odważy się tego zrobić. W obliczu tej nieco absurdalnej propozycji Porter wyznaje: „Prawda jest taka, że nigdy mi to nie przyszło do głowy. Na Biennale w Wenecji ktoś dodał do instalacji małą lalkę . Tylko jedną z wielu osób, które przewinęły się przez to miejsce przez tyle miesięcy”.

Takie anegdoty przywołują poczucie dystansu i bliskości z aktywnym, oddanym widzem – myśl podobną do potrzeby zmiany, którą odczuwał w latach 60. i która jest aktualna do dziś. To właśnie nieustająca siła buntu nadaje siłę całej jego twórczości. Najwyraźniej Porter miał rację; ona wciąż jest taka sama jak zawsze.

Travesía , Liliana Porter do 13 października w Malbie (Av. Pres. Figueroa Alcorta 3415).